Historia ogólna
Na terenie obejmującym obszar obecnej Gminy Nowiny, osadnictwo człowieka istniało już od najwcześniejszych lat. Znaleziska z Jaskini Raj dowodzą pobytu i działalności myśliwskiej człowieka neandertalskiego sprzed około 50 tys. lat. Istniejące stanowiska archeologiczne świadczą o osadnictwie z epoki neolitu, brązu, żelaza. W IX wieku ziemie te znajdowały się w granicach państwa Mieszka I i były obiektem ekspansji osadników. Miały istotne znaczenie dla kształtującego się młodego organizmu państwowego, wicie uwagi poświęcili im panujący – Kazimierz Łokietek i Kazimierz Wielki.
Po utworzeniu państwa polskiego, rzeki odgrywały rolę granic państwowych, kościelnych. Rzeka Bobrza oddzielała diecezję krakowską od gnieźnieńskiej. Stan ten uległ zmianie dopiero na początku XIX wieku w chwili utworzenia diecezji kieleckiej.
W późniejszym okresie okazało się, że nie bez znaczenia były zdeponowane tu przez przyrodę cenne bogactwa mineralne, szczególnie kruszce. Te właśnie skarby ziemi stymulowały przez kolejne wieki rozwój procesów osadniczych, gospodarczy rozkwit, a co się z tym wiąże, intensywne eksploatowanie zasobów. W XII wieku zaczął się rozwój górnictwa i hutnictwa żelaza, a u jego schyłku datuje się początki górnictwa i hutnictwa kruszcowego, tj. wydobycia i przetwórstwa rud ołowiu, miedzi i srebra. Najświetniejszy okres w dziejach regionu to XV i XVI wiek. Lustracja dóbr królewskich w Polsce w 1564 roku w tym Chęcińskiego Ośrodka Górniczego, potwierdza wydobycie ołowiu na Górze Zelejowej, Bolechowickiej, Czerwonej Górze, Berberysówce. Rudę żelaza wydobywano na Górze Telegraf. W Białogonie pracowała huta miedzi i ołowiu, a w Woli Murowanej huta ołowiu. Właścicielem zasobów mineralnych był król, z ramienia którego administracje sprawował żupnik, a od wydobytych rud pobierano tzw. olborę. Dochody królewskiego starostwa Chęcińskiego z tego tytułu były znaczne, a starostwo należało do najbogatszych w kraju. Przetwórstwo rud wymagało dużych ilości drewna, dlatego nastąpiło wytrzebienie ogromnych połaci lasów. W miarę wyczerpywania się złóż zmieniała się z czasem rola górnictwa kruszcowego, rozwijało się natomiast począwszy od XVII wieku kopalnictwo marmurów.
Z początkiem XX wieku zaczęto eksploatować kamień wapienny jako surowiec do wyrobu wapna palonego oraz w przemyśle chemicznym, hutniczym i cukierniczym. Najstarsze kamieniołomy w Sitkówce czynne były od początku XX wieku. W kamieniołomie Nowiny (obecnie nazywa się Zgórsko) eksploatacja prowadzona była od 1928 roku. Był on własnością braci Goldferbów pochodzenia żydowskiego, nazwę nadali mu robotnicy jako nowość – Nowiny. Kamieniołom zmieniał właścicieli, był miejscem wydobycia surowca wapienniczego dla powstałych Zakładów Cementowo – Wapienniczych w 1966 roku i funkcjonował do 1990 roku. Początkowo wydobycie kamienia prowadzono w sposób ręczny, praca odbywała się na dwie zmiany i pracowało w nim około 50 pracowników. Kamień był segregowany i ładowany na kolej wąskotorową, a następnie transportowany na stację przeładunkową, w Sitkówce. Do 1988 roku w kamieniołomie eksploatację prowadzono w dwóch piętrach po 20 m każdy, a potem zaniechano z uwagi na wysokie koszty wydobycie kamienia. W 1990 roku wyrobisko zostało zalane wodą.
Gęstość zaludnienia w 1932 roku w rejonie obecnego Białego Zagłębia, tj. Bolechowic, Kowali, Posłowie, Sitkówki, Szewc, Woli Murowanej, wynosiła od 73 do 94 os/km2. Ludność zatrudniona była w przemyśle wydobywczym, wapienniczym, ceramicznym, trudniła się również rolnictwem, rzemiosłem i handlem.
Przemysł ceramiczny, tj. produkcja cegły w Zgórsku, przyczynił się do wycięcia okolicznych lasów. W roku 1920 lasy tego regionu zajmowały 24%, a w 1938 roku 22% powierzchni. Uroki okolicy z osobliwością przełomu Bobrzy między Pasmem Zgórskim i Posłowickim w Słowiku doceniali współcześni żyjący w drugiej połowie XIX wieku i w pierwszej XX wieku. Pobliski Słowik i Trzcianki były miejscowościami letniskowymi, a ich walory dodatkowo wzrosły, kiedy to w 1863 roku przeprowadzono szlak kolei dęblińskiej. W latach trzydziestych XX wieku ten kurort letniskowo – wypoczynkowy nazywany był „Małą Krynicą” Kielecczyzny, skupiał przeważnie zamożnych mieszkańców Kielc.
W 1958 roku rząd PRL zainteresował się terenami w pobliżu rzeki Bobrzy, które posiadały bogate złoża kamienia – wapienia dewońskiego. Ich eksploatacja miała stać się w najbliższym czasie bardzo wydajna a okolica zatraciła charakter letniskowy. Lokalizacja Kombinatu zwanego w przyszłości Nowiny budziła spore kontrowersje. Zwyciężyła opcja wybudowania Kombinatu w odległości 1,2 km od stacji kolejowej Sitkówka i 8 km od Kielc oraz 1,5 km od ważnej arterii komunikacyjnej E-7 Kraków – Kielce, przegrała zaś opcja ekologiczna, przeciwna budowie cementowni z powodu planowanej ówcześnie budowy szpitala – sanatorium w Czerwonej Górze. Cementownia została zlokalizowana na terenie przysiółka o nazwie Nowiny, założonego w latach 1910 – 1922. Budowę kombinatu rozpoczęto w 1961 roku i trwała ona pięć lat. W 1970 roku rozpoczęto budowę cementowni Nowiny II, a rozruch jej nastąpił w 1973 roku.
Lokalizacja licznych branż przemysłu ciężkiego – cementowo – wapienniczego oraz chemicznego w okresie socjalistycznym, przyczyniła się do szybkiej degradacji naturalnego środowiska na terenie Gminy. Ogromne kombinaty przemysłowe, tj. ZCW Nowiny, ZPW Trzuskawica oraz kopalnie odkrywkowe – kamieniołom Kowala, Trzuskawica, Radkowice, Jaźwica w bardzo szybkim tempie przyczyniły się do zupełnej degradacji naturalnego środowiska w stopniu określonym przez specjalistów mianem klęski ekologicznej.
Gmina Sitkówka – Nowiny powołana została decyzją Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dniem 1 stycznia 1974 roku.
1 stycznia 2021 r. zmieniono jej nazwę na Gmina Nowiny.
